ความผิดพลาดทางบัญชีที่พบบ่อยช่วงตรวจสอบสิ้นปี

ความผิดพลาดทางบัญชีที่มักเจอตอนตรวจสอบสิ้นปี

การตรวจสอบบัญชีสิ้นปี เป็นขั้นตอนสำคัญที่ทุกบริษัทต้องทำและต้องยื่นงบการเงินต่อ กรมพัฒนาธุรกิจการค้า (DBD) และ กรมสรรพากร การตรวจสอบบัญชีจึงไม่ใช่แค่เพื่อให้ผู้สอบบัญชีลงนาม แต่เป็นกระบวนการที่ช่วยยืนยันความถูกต้อง โปร่งใส และความน่าเชื่อถือของข้อมูลทางการเงิน

แต่บ่อยครั้งในการตรวจสอบสิ้นปี ผู้สอบบัญชีมักพบ “ความผิดพลาด” ที่เกิดขึ้นซ้ำ ๆ ซึ่งหากไม่แก้ไข อาจส่งผลให้

• งบการเงินไม่สะท้อนความจริง
• เสี่ยงต่อการเสียภาษีเพิ่มหรือถูกปรับ
• ขาดความน่าเชื่อถือกับผู้ลงทุนและคู่ค้า

1. ความผิดพลาดด้านรายได้ 

1.1 การบันทึกรายได้ก่อนเกิดขึ้นจริง

• ปัญหาที่พบบ่อยคือบริษัทบันทึกรายได้ในเดือนธันวาคม ทั้งที่ยังไม่ได้ส่งมอบสินค้าหรือบริการครบถ้วน
• ขัดกับรายได้จากสัญญาที่ทำกับลูกค้า ที่กำหนดว่า ต้องรับรู้เมื่อ “ควบคุม” สินค้าหรือบริการโอนให้ลูกค้าแล้ว

ตัวอย่าง:

บริษัทขายเครื่องจักร 1 ล้านบาท วันที่ 28 ธันวาคม แต่ยังไม่ส่งของให้ลูกค้า : แต่บันทึกรายได้ทันที จึงทำให้ยอดขายสูงเกินจริง

1.2 การไม่บันทึกรายได้ค้างรับ

• กิจการที่ทำสัญญาบริการรายเดือนมักลืมตั้งลูกหนี้ค้างรับ ส่งผลให้รายได้ต่ำกว่าความจริง และกำไรลดลง

2. ความผิดพลาดด้านค่าใช้จ่าย 

2.1 การไม่บันทึกค่าใช้จ่ายค้างจ่าย (Accrued Expenses)

• เช่น ค่าไฟเดือนธันวาคมที่ได้รับบิลเดือนมกราคม : มักถูกบันทึกเป็นค่าใช้จ่ายของปีถัดไป ทำให้ค่าใช้จ่ายต่ำกว่าความเป็นจริง และกำไรสูงเกินไป

2.2 การบันทึกค่าใช้จ่ายล่วงหน้าไม่ครบถ้วน

• ค่าเช่าที่จ่ายล่วงหน้า 6 เดือน แต่ถูกบันทึกเป็นค่าใช้จ่ายทั้งก้อนในเดือนที่จ่าย : ไม่ตรงกับหลักบัญชีที่กำหนดให้ต้องบันทึกค่าใช้จ่ายในงวดบัญชีเดียวกันกับรายได้ที่เกิดจากค่าใช้จ่ายนั้นๆ  

ทำให้ค่าใช้จ่ายสูงไปและกำไรต่ำไป 

2.3 ค่าใช้จ่ายส่วนตัวปะปนกับค่าใช้จ่ายบริษัท

• สิ่งที่เจอบ่อยในธุรกิจ SME ที่เจ้าของใช้บัตรเครดิตบริษัทจ่ายค่าใช้จ่ายส่วนตัว : สร้างความสับสนของงบ และเสี่ยงต่อการถูกสรรพากรประเมินภาษีย้อนหลัง

3. ความผิดพลาดด้านสินค้าคงเหลือ 

3.1 การนับสต๊อกไม่ตรงกับของจริง

• พบในบริษัทที่ไม่มีระบบ ERP หรือการควบคุมภายในไม่มีประสิทธิภาพ
• เช่น สินค้าสูญหาย เสียหาย หรือค้างสต๊อก แต่ไม่ได้ปรับปรุงบัญชี

3.2 การประเมินมูลค่าไม่ถูกต้อง

• ไม่ทำการปรับปรุง “สินค้าล้าสมัย / เสื่อมคุณภาพ”
• สินค้าคงเหลือ ไม่ได้บันทึกมูลค่าตาม “ราคาทุนหรือมูลค่าสุทธิที่จะได้รับ (NRV) ที่ต่ำกว่า”

4. ความผิดพลาดด้านสินทรัพย์ถาวร 

4.1 การไม่บันทึกค่าเสื่อมราคา

• บริษัทซื้ออุปกรณ์ใหม่ แต่ลืมบันทึกบัญชี ทำให้สินทรัพย์ต่ำไปและกำไรสูงเกินจริง

4.2 การบันทึกค่าใช้จ่ายลงทุนผิดบัญชี

• เช่น ซื้อเครื่องจักร 2 ล้านบาท แต่บันทึกเป็นค่าใช้จ่ายทันที : ทำให้ค่าใช้จ่ายสูงผิดปกติ และสินทรัพย์ต่ำกว่าความจริง

4.3 การไม่ตรวจสอบสินทรัพย์สูญหาย

• กิจการที่ไม่มีระบบตรวจนับทรัพย์สิน :อาจทำให้รายการทรัพย์สินในบัญชีมากกว่า/น้อยกว่าของจริง

5. ความผิดพลาดด้านลูกหนี้และเจ้าหนี้

5.1 การไม่ตั้งค่าเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ 

• ลูกหนี้ค้างนานหลายปี แต่ยังบันทึกเต็มจำนวน ขัดกับทางการเงินที่กำหนดให้ตั้งค่าเผื่อหนี้สินสงสัยจะสูญ จึงทำให้ลูกหนี้แสดงมูลค่าสูงเกินไป

5.2 การบันทึกเจ้าหนี้ไม่ครบถ้วน

• กิจการอาจยังไม่ได้บันทึกเจ้าหนี้ค้างจ่าย เช่น บริการที่รับแล้วแต่ยังไม่ได้รับใบแจ้งหนี้ ทำให้หนี้สินต่ำกว่าความเป็นจริง

6. ความผิดพลาดด้านภาษี

6.1 ภาษีมูลค่าเพิ่ม (VAT)

• ยื่นภาษีขายให้ตรงเดือน
• นำ VAT ของค่าใช้จ่ายที่ไม่เกี่ยวข้องธุรกิจมาขอคืน

6.2 ภาษีหัก ณ ที่จ่าย

• ไม่หักภาษี ณ ที่จ่ายเวลาใช้บริการผู้รับเหมา/ฟรีแลนซ์ : เสี่ยงถูกปรับและต้องรับภาระภาษีเอง

6.3 ภาษีเงินได้นิติบุคคล

• ไม่ได้ยื่นภาษีเงินได้รอบครึ่งปี (ภ.ง.ด.51) หรือยื่นต่ำเกินไป

7. ความผิดพลาดจากการใช้ระบบบัญชี

• ใช้ซอฟต์แวร์บัญชีแต่ไม่ปิดงบการเงิน / ปิดไม่ได้
• ไม่ปรับปรุงเอกสารค้างรับ–ค้างจ่ายในระบบ
• บันทึกข้อมูลซ้ำเพราะไม่มีการตรวจสอบ

8. ปัญหาการควบคุมภายใน 

• ไม่มีการแบ่งแยกหน้าที่ : คนเดียวทำทั้งบันทึกและอนุมัติ
• ไม่มีการกระทบยอด : บัญชีธนาคารกับบัญชีแยกประเภท
• เก็บเอกสารไม่ครบ : ทำให้ผู้สอบบัญชีไม่สามารถตรวจสอบหลักฐานได้

9. กรณีศึกษาที่ผู้สอบบัญชีมักพบ

1. บริษัทค้าปลีก : นับสต๊อกไม่ตรง ทำให้กำไรขั้นต้นคลาดเคลื่อน
2. บริษัทบริการ : ไม่ตั้งรายได้ค้างรับ ทำให้กำไรสุทธิไม่ถูกต้อง
3. บริษัท SME : บันทึกค่าใช้จ่ายส่วนตัวปะปนกับบริษัท เสียสิทธิ์นำค่าใช้จ่ายมาหักรายได้

10. แนวทางป้องกันและแก้ไข

• จัดทำ Closing Checklist สำหรับสิ้นปี
• มีการทบทวน การตัดยอด ทั้งรายได้และค่าใช้จ่าย
• กระทบยอดทุกบัญชี (Bank, AR, AP, Inventory)
• ใช้มาตรฐานบัญชีที่ถูกต้อง
• เตรียมเอกสารให้พร้อมสำหรับผู้สอบบัญชี เช่น ใบแจ้งหนี้, สัญญา, หลักฐานจ่ายเงิน ฯลฯ
• จัดอบรมทีมบัญชีเรื่องข้อผิดพลาดที่พบบ่อย

สรุป

ความผิดพลาดทางบัญชีที่มักเจอตอนตรวจสอบสิ้นปี มักเกิดจากการ บันทึกไม่ครบถ้วน, ไม่ถูกต้องตามมาตรฐานบัญชี, หรือไม่มีการควบคุมภายใน ซึ่งอาจทำให้งบการเงินไม่สะท้อนความเป็นจริง และเสี่ยงปัญหาภาษีตามมา

ดังนั้น ผู้ประกอบการและนักบัญชีควรให้ความสำคัญกับการปิดบัญชีอย่างถูกต้อง ทบทวนรายได้–ค่าใช้จ่าย การตั้งค่าเผื่อ การบันทึกสินค้าคงเหลือ และการจัดทำภาษีอย่างรอบคอบ เพื่อให้งบการเงินที่ออกมาโปร่งใสและเชื่อถือได้