ใครมีหน้าที่เสียภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา

ใครบ้าง? ที่มีหน้าที่เสีย “ภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา” ตามกฎหมาย

เมื่อพูดถึง “ภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา” คนส่วนใหญ่มักจะนึกถึงพนักงานประจำหรือมนุษย์เงินเดือน แต่ในความเป็นจริงตามประมวลรัษฎากรของไทย คำว่า “ผู้มีหน้าที่เสียภาษี” นั้นครอบคลุมกว้างกว่าที่คิด ซึ่งหมายถึงบุคคลหรือกลุ่มบุคคลใดๆ ก็ตามที่มีเงินได้เกิดขึ้นระหว่างปีภาษี

เพื่อให้เข้าใจอย่างชัดเจนว่าใครบ้างที่ต้องเข้าสู่ระบบภาษี บทความนี้ได้สรุปผู้มีหน้าที่เสียภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาไว้ครบถ้วน

5 กลุ่มหลักที่มีหน้าที่ยื่นแบบภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา

ตามที่กรมสรรพากรกำหนด ผู้ที่มีเงินได้ถึงเกณฑ์และมีหน้าที่ต้องยื่นแบบแสดงรายการภาษี แบ่งออกเป็น 5 ประเภทหลัก ดังนี้:

บุคคลธรรมดา คือบุคคลทั่วไปทุกคน ไม่ว่าจะเป็นเด็ก, ผู้ใหญ่, หรือผู้สูงอายุ หากมีเงินได้เกิดขึ้นในปีนั้นๆ เช่น เงินเดือน, ค่าจ้างฟรีแลนซ์, กำไรจากการค้าขาย, หรือรายได้จากทรัพย์สิน ก็ถือเป็นผู้มีหน้าที่ต้องยื่นภาษี
ห้างหุ้นส่วนสามัญ หรือ คณะบุคคลที่มิใช่นิติบุคคล คือการที่บุคคลตั้งแต่ 2 คนขึ้นไปตกลงทำธุรกิจร่วมกันโดยไม่ได้จดทะเบียนเป็นบริษัทหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคล รายได้ที่เกิดขึ้นจากกิจการนี้จะต้องถูกนำมายื่นภาษีในนามของ “ห้างหุ้นส่วนสามัญ” หรือ “คณะบุคคล” นั้นๆ
ผู้ถึงแก่ความตายระหว่างปีภาษี หากบุคคลใดเสียชีวิตระหว่างปีภาษี แต่มีรายได้เกิดขึ้นก่อนเสียชีวิต ทายาทหรือผู้จัดการมรดกมีหน้าที่ต้องยื่นแบบแสดงรายการภาษีสำหรับเงินได้ที่เกิดขึ้นนั้นแทนผู้เสียชีวิต
กองมรดกที่ยังไม่ได้แบ่ง ในกรณีที่ผู้เสียชีวิตมีมรดก (เช่น บ้านเช่า, เงินปันผล) ที่ยังคงก่อให้เกิดรายได้หลังจากเสียชีวิตไปแล้ว และมรดกนั้นยังไม่ได้ถูกแบ่งให้แก่ทายาท “กองมรดก” จะมีสถานะเป็นหน่วยภาษีหนึ่ง ซึ่งผู้จัดการมรดกมีหน้าที่ต้องยื่นภาษีสำหรับรายได้ที่เกิดจากกองมรดกนั้น
วิสาหกิจชุมชน เฉพาะวิสาหกิจชุมชนที่จดทะเบียนตามกฎหมายและมีรูปแบบเป็น “ห้างหุ้นส่วนสามัญ” หรือ “คณะบุคคลที่มิใช่นิติบุคคล” เท่านั้น ที่จะต้องยื่นภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา

เมื่อมีเงินได้เกิดขึ้นแล้ว ต้องทำอย่างไรต่อ?

สำหรับผู้ที่เข้าข่ายมีหน้าที่เสียภาษี มีขั้นตอนเบื้องต้นที่ต้องดำเนินการดังนี้:

1. เรื่องเลขประจำตัวผู้เสียภาษีอากร

สำหรับคนไทย: สามารถใช้ เลขประจำตัวประชาชน 13 หลัก เป็นเลขประจำตัวผู้เสียภาษีได้ทันที ไม่ต้องดำเนินการขอใหม่
สำหรับชาวต่างชาติ หรือ กองมรดก: ที่ไม่มีเลขประจำตัวประชาชน จะต้องยื่นขอ “เลขและบัตรประจำตัวผู้เสียภาษี” ภายใน 60 วันนับแต่วันที่มีเงินได้

2. การยื่นแบบแสดงรายการภาษี

ยื่นภาษีประจำปี: ผู้มีเงินได้ต้องยื่นแบบฯ เพื่อสรุปรายได้ตลอดทั้งปี ภายในวันที่ 31 มีนาคมของปีถัดไป
ยื่นภาษีครึ่งปี: สำหรับผู้มีรายได้บางประเภท (เช่น ค่าเช่า, วิชาชีพอิสระ, ธุรกิจการค้า) จะต้องยื่นแบบฯ สำหรับรายได้ 6 เดือนแรก ภายใน เดือนกันยายนของทุกปี

การทำความเข้าใจว่าสถานะของเราเข้าข่ายเป็นผู้มีหน้าที่เสียภาษีหรือไม่ คือจุดเริ่มต้นที่สำคัญที่สุดในการวางแผนและจัดการภาษีของตนเองให้ถูกต้องตามกฎหมาย