ภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา เรื่องสำคัญที่ควรรู้

หลายคนมักเข้าใจว่าภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาเป็นเรื่องซับซ้อน แต่จริง ๆ แล้ว หากเข้าใจหลักการเบื้องต้น ก็สามารถวางแผนภาษีได้อย่างถูกต้องและประหยัดภาษีได้อย่างถูกกฎหมาย โดยภาษีประเภทนี้จะต้องยื่นปีละครั้ง

คู่มือภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา ฉบับเข้าใจง่าย: ใครบ้างที่ต้องยื่น และต้องรู้อะไรบ้าง?

เมื่อใกล้สิ้นปี สิ่งหนึ่งที่ผู้มีรายได้ทุกคนต้องให้ความสำคัญก็คือ “ภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา” ซึ่งเป็นหน้าที่ที่ต้องยื่นแบบแสดงรายการและชำระภาษีตามกฎหมาย แต่หลายคนอาจยังสับสนว่าใครบ้างที่ต้องยื่น? รายได้แบบไหนที่ต้องเสียภาษี? และต้องทำอย่างไร? บทความนี้สรุปทุกประเด็นสำคัญมาให้แล้ว

ใครมีหน้าที่เสียภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา?

ตามกฎหมาย ผู้ที่มีหน้าที่ต้องยื่นแบบภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา ไม่ได้มีแค่คนทำงานทั่วไป แต่รวมถึง:

บุคคลธรรมดา: คือทุกคนที่มีรายได้ถึงเกณฑ์ที่กำหนด
ห้างหุ้นส่วนสามัญหรือคณะบุคคล: ที่ไม่ใช่นิติบุคคล
ผู้ถึงแก่ความตายระหว่างปีภาษี: ทายาทมีหน้าที่ยื่นแทน
กองมรดกที่ยังไม่ได้แบ่ง: ผู้จัดการมรดกเป็นผู้ยื่น
วิสาหกิจชุมชน: เฉพาะส่วนที่ไม่ใช่นิติบุคคล

เงินได้ 8 ประเภทที่ต้องนำมาคำนวณภาษีมีอะไรบ้าง?

เงินได้ที่ต้องเสียภาษีเรียกว่า “เงินได้พึงประเมิน” ซึ่งกฎหมายแบ่งออกเป็น 8 ประเภท ตามมาตรา 40(1) – 40(8) ดังนี้:

40(1): เงินเดือน โบนัส – รายได้จากการจ้างงานสำหรับพนักงานบริษัท
40(2): ค่าจ้างทั่วไป ค่านายหน้า – รายได้จากการรับทำงานให้ เช่น งานฟรีแลนซ์
40(3): ค่าลิขสิทธิ์ ค่าสิทธิ์ต่างๆ (Goodwill) – รายได้จากทรัพย์สินทางปัญญา
40(4): ดอกเบี้ย เงินปันผล – รายได้จากการลงทุน
40(5): ค่าเช่า – รายได้จากการให้เช่าทรัพย์สิน เช่น บ้าน, ที่ดิน
40(6): วิชาชีพอิสระ – รายได้ของแพทย์, วิศวกร, นักบัญชี, ทนายความ เป็นต้น
40(7): รายได้จากการรับเหมา – ที่ผู้รับเหมาต้องลงทุนเอง เช่น รับเหมาก่อสร้าง
40(8): รายได้อื่น ๆ – เช่น กำไรจากการขายของออนไลน์, การเกษตร, การขนส่ง

มีรายได้ขั้นต่ำเท่าไหร่ ถึงต้องยื่นแบบภาษี?

แม้จะมีรายได้ แต่ถ้าไม่ถึงเกณฑ์ขั้นต่ำก็ยังไม่ต้องยื่นแบบฯ โดยเกณฑ์การยื่นภาษีสำหรับปีภาษี 2568 (ยื่นต้นปี 2569) คือ:

กรณีมีรายได้จากเงินเดือนอย่างเดียว (ประเภท 40(1))
- โสด: มีรายได้เกิน 120,000 บาท/ปี
- สมรส: มีรายได้รวมกันเกิน 220,000 บาท/ปี
กรณีมีรายได้ประเภทอื่น ๆ (หรือมีเงินเดือน + รายได้อื่น)
- โสด: มีรายได้เกิน 60,000 บาท/ปี
- สมรส: มีรายได้รวมกันเกิน 120,000 บาท/ปี
กองมรดก, ห้างหุ้นส่วนสามัญ, คณะบุคคล: มีรายได้เกิน 60,000 บาท/ปี

ต้องทำอะไรบ้าง และยื่นภาษีเมื่อไหร่?

เตรียมตัว: คนไทยทุกคนใช้ เลขประจำตัวประชาชน 13 หลัก เป็นเลขประจำตัวผู้เสียภาษีได้เลย ไม่ต้องขอใหม่
ยื่นภาษีประจำปี (ภ.ง.ด. 90/91): สำหรับรายได้ตลอดทั้งปีที่ผ่านมา ต้องยื่นภายในวันที่ 31 มีนาคมของปีถัดไป (เช่น รายได้ปี 2568 ยื่นภายใน 31 มี.ค. 2569)
ยื่นภาษีครึ่งปี (ภ.ง.ด. 94): สำหรับผู้มีรายได้ประเภท 40(5) – 40(8) ต้องยื่นแบบฯ สำหรับรายได้ 6 เดือนแรก ภายใน เดือนกันยายน ของปีนั้นๆ

ต้องใช้แบบฟอร์มไหนยื่นภาษี? ภ.ง.ด. 90 vs 91

การเลือกแบบฟอร์มนั้นง่ายมาก:

ภ.ง.ด. 91: สำหรับผู้ที่มีรายได้จาก เงินเดือน (40(1)) เพียงอย่างเดียว
ภ.ง.ด. 90: สำหรับผู้ที่มีรายได้ ประเภทอื่น ๆ (เช่น ฟรีแลนซ์, ค้าขาย, ค่าเช่า) หรือมีเงินเดือน บวกกับ รายได้ประเภทอื่น

การทำความเข้าใจเรื่องภาษีไม่ใช่เรื่องยาก และการยื่นภาษีให้ถูกต้องและตรงเวลาคือหน้าที่สำคัญที่จะช่วยให้คุณวางแผนการเงินได้อย่างสบายใจและไม่เกิดปัญหาตามมาในภายหลัง